صفر تا صد فرآیند بیمه قراردادهای پیمانکاری
در این مطلب، به بررسی جامع و مرحله‌به‌مرحله فرآیند بیمه‌ای قراردادهای پیمانکاری می‌پردازیم. از زمان عقد قرارداد و اطلاع‌رسانی به سازمان تأمین اجتماعی تا اخذ مفاصاحساب و آزادسازی سپرده‌ها، کلیه الزامات قانونی و تکالیف کارفرما و پیمانکار تشریح می‌گردد.
مرحله اول: ارسال قرارداد و تشکیل پرونده پیمانکاری
نخستین گام در فرآیند بیمه‌ای قراردادهای پیمانکاری، ارسال نسخه‌ای از قرارداد به شعبه تأمین اجتماعی و تشکیل پرونده بیمه‌ای است. این اقدام مطابق ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی، وظیفه‌ای مهم بر عهده کارفرماست. وی باید به‌همراه نامه رسمی، یک نسخه از قرارداد را به شعبه بیمه ارسال نماید.
مدارک مورد نیاز برای تشکیل پرونده:
- نسخه کامل قرارداد شامل دفترچه پیمان، شرایط عمومی و خصوصی و پیوست‌ها
- معرفی‌نامه رسمی از واگذارنده کار
- مدارک شناسایی پیمانکار (برای اشخاص حقیقی: شناسنامه و کارت ملی، برای اشخاص حقوقی: اساسنامه، آگهی ثبت شرکت، تغییرات و اظهارنامه ثبت)
مراحل تشکیل پرونده پیمانکاری در سازمان تأمین اجتماعی
- دریافت قرارداد و نامه رسمی: این فرآیند امروزه از طریق سامانه‌های الکترونیکی انجام می‌شود.
- بررسی محل اجرای پروژه: در صورت قرار داشتن محل پروژه در حوزه جغرافیایی دیگر، پرونده به شعبه مربوطه منتقل می‌گردد.
- اختصاص ردیف پیمان: پس از تأیید قرارداد، ردیف پیمان اختصاص یافته و مدارک در پرونده ثبت می‌شود. در پیمان‌های عمرانی، تأیید ذیحسابی دستگاه واگذارنده نیز الزامی است.
هشدار مهم:
عدم ارسال قرارداد به تأمین اجتماعی، علاوه بر انتقال مسئولیت‌های بیمه‌ای پیمانکار به کارفرما، مشمول جریمه ۱۰ درصدی نیز خواهد شد.
تکالیف پیمانکار و کارفرما در طول اجرای قرارداد
پس از اخذ ردیف پیمان، پیمانکار موظف است لیست بیمه‌ای کارکنان پروژه را هر ماه ارائه و حق بیمه را در موعد مقرر پرداخت کند (مطابق ماده ۳۸ و ۳۹ قانون تأمین اجتماعی). کارفرما نیز موظف است ۵٪ از هر صورت وضعیت و آخرین قسط را نزد خود نگه دارد تا در صورت تخلف پیمانکار، مطالبات سازمان تأمین اجتماعی از محل این سپرده پرداخت شود.
پایان قرارداد و اقدامات الزامی کارفرما
در پایان، تعلیق یا فسخ قرارداد، کارفرما موظف است اطلاعاتی نظیر تاریخ شروع و پایان قرارداد، مجموع کارکرد، سهم نیروی انسانی و تجهیزات را به سازمان تأمین اجتماعی اعلام کند و پیمانکار را جهت اخذ مفاصاحساب راهنمایی نماید.
در صورت عدم ارسال اطلاعات از سوی کارفرما، سازمان تأمین اجتماعی با ارسال نامه‌ای رسمی و مهلت سه‌ماهه، اقدام به پیگیری و در نهایت برآورد بدهی بر اساس مستندات پرونده می‌نماید.
نحوه محاسبه حق بیمه قراردادهای پیمانکاری
پس از دریافت اطلاعات، سازمان تأمین اجتماعی با تطبیق آن با مفاد قرارداد و اعمال ضریب متناسب، میزان بدهی پیمانکار را مشخص کرده و در صورت لزوم، مانده بدهی اعلام می‌گردد.
مراحل محاسبه حق بیمه:
- استخراج اطلاعات از سیستم
- درخواست مدارک تکمیلی از کارفرما
- تکمیل فرم تعیین ضریب
- ارسال به اداره کل (در صورت بیش از ۳۰۰ میلیارد ریال بودن کارکرد ناخالص)
- صدور اعلامیه بدهی
- ابلاغ به پیمانکار
- بررسی اعتراض احتمالی و ارجاع به هیئت‌های تشخیص
- در صورت عدم اعتراض و پرداخت بدهی، صدور مفاصاحساب
سه وضعیت ممکن در بررسی حق بیمه ارسالی:
- برابری لیست‌های ارسالی با ضریب محاسباتی: مفاصاحساب بدون مانع صادر می‌شود.
- حق بیمه ارسالی بیشتر از محاسبه ضریبی: ملاک، لیست‌های ارسالی است و صدور مفاصاحساب بلامانع است.
- حق بیمه ارسالی کمتر از محاسبه ضریبی: پیمانکار موظف به پرداخت مابه‌التفاوت است تا مفاصاحساب صادر شود.
مسئولیت پرداخت بدهی در صورت عدم همکاری پیمانکار
در صورت عدم پرداخت بدهی از سوی پیمانکار، سازمان تأمین اجتماعی می‌تواند بدهی را از محل سپرده نزد کارفرما وصول کند. اگر کارفرما در نگه‌داشت سپرده کوتاهی کرده باشد، مسئولیت پرداخت کل بدهی به عهده وی خواهد بود.
صدور مفاصاحساب و آثار حقوقی آن
پس از تسویه حساب، سازمان تأمین اجتماعی مفاصاحساب قرارداد را صادر می‌کند. این سند به معنای اتمام تعهدات کارفرما و پیمانکار در قبال سازمان است و مانع هرگونه مطالبه آتی خواهد شد. همچنین کارفرما در بازرسی دفاتر قانونی با ارائه مفاصاحساب، از هرگونه مطالبه جدید معاف خواهد بود.
بازگشت سپرده‌ها به پیمانکار
با ارائه مفاصاحساب، پیمانکار می‌تواند سپرده ۵ درصدی و قسط آخر قرارداد را از کارفرما دریافت کند. این اقدام، پایان‌بخش تعهدات متقابل کارفرما، پیمانکار و سازمان تأمین اجتماعی در قالب قرارداد پیمانکاری خواهد بود.
این مقاله با بهره‌گیری از محتوای کتاب «قراردادهای پیمانکاری در پرتو مقررات کاربردی سازمان تأمین اجتماعی» نوشته دکتر محسن ریاضی تهیه شده است.
